Osmanlıda Eğitim

Osmanlıda eğitim birçok alanda yapılmıştır. Bunlardan biri de askeri ve ilmiye alanında yapılan eğitimdir. Askeri sınıfa insan yetiştirmek amacı ile Top kapı sarayında bulunan Enderun Mektebidir. Bu mektebe girebilmek için Galatasaray, Edirne sarayı, İbrahim Paşa sarayı gibi saray okullarından mezun olmak gerekiyordu, bu okullara devşirme yöntemi ile yani, Osmanlı devletinin fethettiği yerlerdeki yetenekli, Hıristiyan çocukları sıkı bir eğitimden geçirerek üstün bir asker ve bürokrat yetiştirilmesi sistemi, öğrenci alınırdı. Enderun mektebini bitirenler, Kaptan-ı Derya, yeniçeri ağası, beylerbeyi, vezir ve sadrazam olarak askeri sınıfların kademelerinde görev yapabilirler. İlmiye sınıfı ise medreselerden yetişiyor idi. Medreselerden mezun olanlar ise kadılık, müftülük, nişancılık, defterdarlık ve cami hizmetleri gibi yerlerde görev alabilirlerdi.

Osmanlıda eğitimin ilk adımı sübyan mektepleri idi. Bu mekteplere mahalle mektepleri de denir. Her mahallede bulunurdu. Günümüzdeki karşılığı ilkokullar olan bu mektepler medreselere başlangıcın temelini oluştururdu. 5-6 yaşına gelmiş çocuklar bu okullara giderdi. Bu okullarda eğitim verebilmek için özel bir yeteneğinizin olmasına gerek yoktu. Okuma-yazma bilen ders vermeye uygun olan herkes bu okullarda ders verebilirdi. Sübyan mekteplerinin belirli bir süresi ve sınıfı yoktu. Her çocuk öğrenmesi gereken şeyleri öğrenene kadar okullara devam ederdi. Bu mekteplerde alfabe, okuma, yazma, dört işlem ve dini bilgiler verilirdi.

Medreseler orta ve yüksek öğretim kurumlarının temelini oluşturur. Medrese kelimesi anlam olarak talebenin ilim öğrendiği yer anlamına gelir. Medreseler genel anlamda sübyan mekteplerinin üstünde eğitim-öğretim yapan orta ve yüksek öğrenim kurumlarıdır. İlk Osmanlı medresesi 1330 yılında İznik'te Orhan Bey tarafından yaptırılmıştır. Medreselerde okutulan dersler Kuran, Hadis, Fıkıh ve Kelam dersleridir. Osmanlıda eğitim medreselerde din ağırlıklı eğitim diyebiliriz.

Daha sonradan Osmanlıda eğitimde bazı gelişmeler olmuştur. Daha önceden kızlar okula gitmez iken artık açılan kız rüştiyesi ile kızlarda eğitim ve öğretim görmeye başlamışlardır. Bu gelişme Türk eğitim tarihinde gerçekten önemli bir gelişmedir. Daha sonra günümüzde siyasal bilgiler olarak bilinen mekteb-i mülkiye açılmıştır. 1868'de de halen günümüzde öğrenci yetiştiren Galatasaray Lisesi açılmıştır. Fakir ve kimsesiz çocukların eğitim ve öğretim masraflarını gidermek için Darüşşafaka kurulmuştur.

1856 yılındaki ıslahat fermanı ile Osmanlıda eğitim alanında bazı değişiklikler yapılması öngörülmüş, Hıristiyan ve Müslüman bütün Osmanlı halkının eşit şartlar altında eğitim faaliyetlerinden faydalanması ve bu suretle Osmanlı birliğinin sağlanması düşünülmüştür.