4. Mehmet Dönemi ve Savaşları

2 Ocak 1642'de doğmuş olan 4. Mehmet, 100. İslam Halifesi ve 19. Osmanlı padişahıdır. Babası I. İbrahim, annesi ise Turhan Hatice Sultan'dır. Avcılığa olan merakı nedeniyle "Avcı Mehmet" olarak da bilinir. Kanuni Sultan Süleyman'dan sonra en uzun süre tahtta kalan ikinci padişahtır. 8 Ağustos 1648'de henüz 7 yaşındayken babasının yerine tahta çıkmıştır. İyi bir eğitim almış olan 4. Mehmet, avcılık ve edebiyata büyük ilgi duymuştur. İçki yapımını ve içki içmeyi yasaklamış, beş vakit namaz kılan dindar bir padişahtı. Saltanatı döneminde pek çok önemli eser inşa ettirmiştir:

4. Mehmet'in tahta geçtiği ilk yıllar karışıklıklarla doluydu. Yaşı küçük olduğundan, annesi Turhan Sultan ve babaannesi Kösem Sultan devlet işlerine karışıyordu. İki kadın arasındaki rekabet giderek kızıştı. Kösem Sultan, Turhan Sultan'dan kurtulmak için 4. Mehmet'i tahttan indirme planları yapmaktaydı. Bu planları öğrenen Turhan Sultan, 3 Eylül 1651'de Kösem Sultan'ı öldürttü. 4. Mehmet, mali düzenlemeler yapması için 1652'de Tarhuncu Ahmet Paşa'yı sadrazam olarak atadı, ancak kısa süre sonra öldürüldü. Sonraki sadrazamlar da başarısız oldular ve askerler arasında ayaklanmalar başladı. Askerin verdiği listedeki devlet büyükleri ve saray ağaları öldürüldü ve cesetleri Sultanahmet Meydanı'ndaki çınar ağacına asıldı. Bu olay tarihte "Vaka-i Vakvakiye" olarak bilinir. 1656'da Çanakkale Boğazı'nda Venedik donanmasına yenilen Osmanlı donanması, Limni ve Bozcaada'nın Venediklilerin eline geçmesine sebep oldu. İstanbul'daki panik ve karışıklıklar nedeniyle, Turhan Sultan 15 Eylül 1656'da sadrazamlığa Köprülü Mehmet Paşa'yı getirdi.

Köprülü Mehmet Paşa, Turhan Sultan ve padişahtan tam yetki alarak göreve geldi. Anadolu ve İstanbul'daki güvenliği sağladı ve Venediklilerin elinden Limni ve Bozcaada'yı geri aldı. Rus ordusunu Konotop Zaferi'yle yenilgiye uğrattı ve Erdel Beyi Rakoçi isyanını bastırdı. Beş yıl süren görevinde ülkenin asayişini şiddetle sağlamayı başardı. Vefatının ardından yerine oğlu Fazıl Ahmet Paşa getirildi. Fazıl Ahmet Paşa, Avusturyalılardan Uyvar Kalesi'ni alarak Vasvar Antlaşması'nı imzaladı. Bu antlaşmaya göre, Erdel Beyliği Osmanlılara bağlanacak, Novigrad ve Uyvar kaleleri Osmanlıların olacak ve Avusturya Osmanlı'ya savaş tazminatı ödeyecekti. Venediklilerin vergi ödemeyi reddetmesi üzerine yola çıkarak, Girit'teki Kandiye Kalesi'ni Venediklilerden alıp yirmi dört yıl süren savaşa son verdi. 1672'de Lehistan seferine 4. Mehmet ile çıkan sadrazam, Bucaş Antlaşması'nı yaparak Edirne'ye döndü. Lehistan'ın antlaşmaya uymaması üzerine bir yıl sonra yeniden sefere çıkıldı ve 1676'da tamamlandı. Fazıl Ahmet Paşa'nın ölümünün ardından yerine Merzifonlu Kara Mustafa Paşa getirildi. 4. Mehmet, sadrazamı ile birlikte Çehrin Kalesi'ni Ruslardan geri almak için sefere çıktı ve kaleyi alarak 1678'de Edirne'ye döndü. 1681'de Ruslarla yirmi yıl sürecek ateşkes antlaşması yapıldı. 1675'te İngiltere ile yapılan antlaşmayla I. Elizabeth dönemindeki imtiyazlar ve kapitülasyonlar yürürlüğe girdi.

4. Mehmet'in saltanatındaki en önemli olaylardan biri olan Viyana Kuşatması, 1683'te iki ay süresince devam etti. Kuşatmanın başarısızlığı Merzifonlu Kara Mustafa Paşa'ya bağlanarak idam edilmesine yol açtı. Yerine Kara İbrahim Paşa sadrazam yapıldı. Kuşatmanın ardından Lehistan, Venedik ve Avusturyalılar birleşerek Osmanlı topraklarına saldırıya geçtiler. Budin, Estergon ve Peşte kaybedildi. Mohaç Savaşı'nda ağır bir yenilgi alındı. Venedikliler de Preveze, Ayamavra, Atina ve Mora'yı ele geçirdiler. Bu başarısızlıklar askerin ayaklanmasına ve 4. Mehmet'in tahttan indirilmesine sebep oldu. 8 Kasım 1687'de saltanattan indirilen 4. Mehmet'in yerine kardeşi II. Süleyman geçti.

Tahttan indirilmesinin ardından Edirne Sarayı'na kapatılan 4. Mehmet ve iki oğlu, 4. Mehmet'in 6 Ocak 1693 tarihindeki ölümüne kadar burada kaldılar. Cenazesi, annesinin yanına, Yeni Cami'deki Turhan Hatice Sultan Türbesi'ne defnedildi.