Osmanlı Duraklama Dönemi

Osmanlı'nın Duraklama Dönemi

Osmanlı İmparatorluğu'nun duraklama dönemi, 1579-1699 yılları arasında gerçekleşmiştir. Sokullu Mehmet Paşa'nın ölümüyle başlayan bu dönem, çeşitli iç ve dış etkenlerin bir araya gelmesiyle ortaya çıkmıştır.

Osmanlı Devleti'nin Genel Durumu

Kanuni Sultan Süleyman döneminde Osmanlı Devleti, sınırlarını oldukça genişletmiş ve dünyanın en güçlü devletlerinden biri haline gelmişti. Ancak bu durum uzun sürmedi. Egemenlik altına alınan ülkelerin sürekli denetim altında tutulması zorunluluğu, batıda Avusturya ve doğuda İran ile yapılan savaşlar ve iç sorunlar Osmanlı Devleti'ni giderek zor bir duruma soktu. 16. yüzyılın sonu ve 17. yüzyılda Osmanlı Devleti'nin ilerleme gücü azalmaya başladı. Yapılan bazı fetihlere rağmen Osmanlı Devleti duraklama dönemine girdi. Sokullu Mehmet Paşa'nın ölümünden sonra ülkenin yönetiminde, askeri alanda ve ilim kuruluşlarında çöküş başladı. Uzun süren savaşlar nedeniyle ülkenin sosyal ve ekonomik dengesi bozuldu. Devleti güçlendirmek için bazı yenilikler yapılmaya çalışılsa da bu yenilikler köklü olmadığı için istenilen sonuç alınamadı.

Duraklama Döneminin Nedenleri

İç Nedenler

Osmanlı Devleti'nin ve merkezi idaresinin bozulması,
Askere alınan deneyimsiz kişilerin etkisi,
İlmiye sınıfının (eğitim) bozulması,
Osmanlı ekonomisinin (maliye) bozulması,
Toplum yapısının bozulması,
Coğrafi keşifler sonucunda Osmanlı ticaret yollarının öneminin azalması ve buna bağlı olarak gelir düşüşü,
Avrupa'daki altın miktarının artmasıyla akçenin değer kaybetmesi,
Osmanlı toprak sisteminin bozulması,
Eyalet sisteminin bozulması,
Kozmopolit Osmanlı toplumunun yapısındaki değişiklikler.

Dış Nedenler

Devletin doğal sınırlarına ulaşması (Doğu'da İran, Kuzey'de Rusya, Batı'da Avusturya),
Avrupa'da merkezi krallıkların kurulması,
Topun savaşlarda kullanılması,
Feodalitenin çözülmesi,
Avrupa'da Rönesans ve Reform hareketleri sonucu bilim ve tekniğin gelişmesi,
Avrupa'nın coğrafi keşiflerle zenginleşmesi (altın ve gümüş Avrupa'yı zenginleştirdi).

Osmanlı Veraset Sistemindeki Değişmeler

Osman ve Orhan Beyler zamanında ülke hükümdar ailesinin ortak malıydı.
I. Murat’tan itibaren ülke padişahın ve oğullarının sayıldı.
Fatih Sultan Mehmet, en güçlü olanın tahta geçmesi gerektiği düşüncesini getirdi (kardeş katli ile amaç ülke birliğinin sağlanarak bölünmesini engellemekti).
I. Ahmet (Duraklama Devri) döneminde yapılan değişikliklerle, Osmanlı hanedanı içinde bulunan en yaşlı ve en akıllı olanın padişah olma esasını belirledi.

Askeri Teşkilatın Bozulması

Dirlik topraklarının yani tımarların dağıtımındaki adaletsizlik, tımar ordusunun bozulmasına ve tımar sipahilerinin sayılarının azalmasına sebep oldu. Bu durum sadece ordunun bozulmasına değil, aynı zamanda ekonomik, sosyal ve idari birçok problemin doğmasına yol açtı.
III. Murat’tan itibaren devşirme kanununa aykırı olarak yeniçeri ocağına asker alımı devam etti. Maaşlı askerlerin artması nedeniyle devlet, ulufe ve cülus bahşişlerini ödemede sıkıntı yaşamaya başladı ve kapıkulu ocaklarının bozulmasına yol açtı.
Donanmanın başına denizcilikten anlamayan kişilerin getirilmesi, donanmanın ihmal edilmesine neden oldu.

İlmiye (Eğitim) Alanındaki Bozulmalar

İlmiye sınıfının bozulması, bu sınıfa yapılan denetimdeki adaletsizlik, eğitim ve belediye işlerinin de bozulmasına neden oldu.
Kadıların rüşvet olmadan iş yapmamaya başlaması, adalet sisteminin bozulmasına yol açtı.
Medreselerde okutulan pozitif bilimlere gereken önemin verilmemesi, bilim ve teknik alanında Avrupa'nın gerisinde kalınmasına sebep oldu.
Rüşvet veren kişilerin ve çocuk yaşta kişilerin (beşik uleması) müderris olarak atanması, medreselerde verilen eğitimin kalitesinin düşmesine sebep oldu.

Maliye (Ekonomi) Alanındaki Bozulmalar

Osmanlı Devleti’nde en önemli gelir ve gider kaynağı ordu ile ilgiliydi.
Ordu ve donanmanın bozulması, yapılan savaşların kaybedilmesine, ganimet elde edilmemesine, ordunun masraflarının artmasına ve Osmanlı Devleti'ne bağlı devletlerin vergilerini vermemelerine neden oldu.
Ulufe ve cülus bahşişlerinin artması, devletin mali yükünü artırdı.
Gelir azalırken giderlerin artması, mali dengeleri bozdu.
Yeni ticaret yollarının bulunması ve kapitülasyonlar, ticaret ve gümrük gelirlerinin azalmasına neden oldu.
Osmanlı Devleti'nin parasının değeri azaldı.

Osmanlı Devleti Duraklama Dönemi Padişahları