Osmanlı Sadrazamları Grevleri ve Yetkileri
06 Temmuz 2024

Osmanlı Sadrazamları Grevleri ve Yetkileri

Osmanlı Sadrazamları

Osmanlı sadrazamları, Osmanlı devletinde padişah adına devlet işlerini yürüten en yüksek rütbeli görevlilerdir. Devletin kuruluş döneminde bu görevliler sadece vezir olarak anılmaktaydı. Orhan Gazi döneminde dört vezir görev almıştır. I. Murat döneminde Çandarlılar kazaskerlikten vezirliğe yükselmiş ve vezir sayısı arttığından, birinci vezir, ikinci vezir, vezir-i azam ve sadrazam gibi unvanlar kullanmaya başlanmıştır. Vezirlerin Divan-ı Hümayunda kubbe veziri ya da kubbelişin gibi isimleri de vardı. Padişahın mutlak vekili sıfatını taşıdıklarından, sadrazamlarda padişahın tuğralı mührü bulunurdu. Sadrazamın sözü, yazısı padişah iradesi ve fermanı olarak kabul edilirdi. Padişahlar tarafından tayin edilmiş olan dirayetli sadrazamlar Osmanlı devletine büyük hizmetler yapmıştır. 16. yüzyılla birlikte duraklama dönemine girilmesiyle birlikte valide sultanlar, yeniçeriler ve saray personelleri sadrazamların vasıflarını zayıflatmış ve konumları değerini yitirmiştir. Fakat gerileme ve duraklama dönemlerinde de değerli sadrazamlar görev yapmıştır. Tanzimat dönemiyle birlikte sadrazamlar kabine şefi olarak görev yapmıştır. Bu süreçlerde daha sık sadrazam görev değişimi olmuştur.

Osmanlı İmparatorluğunda Görev Yapan Sadrazamlar

İmparatorluğun kuruluş döneminde 11 tane, yükseliş döneminde 24 tane, duraklama döneminde 54 tane, gerileme döneminde 54 tane, çöküş döneminde ise 74 tane sadrazam görev almıştır. Toplamda 217 tane sadrazamın görev yaptığı Osmanlı devletinde önemli işler yapılmıştır.
  • 623 yıl hüküm süren Osmanlı İmparatorluğunda 36 padişah saltanat sürmüş, yapılan tekrarlarla 292 kez sadrazam ataması olmuştur.
  • 1364-1387 yılları arasında 22 yıl görev yapan Çandarlı Halil Paşa, en uzun sadrazamlık yapan kişidir.
  • 5 Mart 1656 yılında sadrazamlığa getirilen Zurnazen Mustafa Paşa, 4 saatlik sadrazamlıkla en kısa görev yapan kişidir.
  • IV. Mehmet döneminde 18 sadrazam ataması yapıldığından, en fazla sadrazamın görev yaptığı dönemdir.
  • I. Bayezid dönemi 1 sadrazamla en az sadrazamın atandığı dönemdir.
  • Mehmet Sait Paşa 8 defa atanan sadrazamdır.

Osmanlı Devletinde Sadrazamların Görevleri

Önemli devlet işlerinin karara bağlandığı, sarayda toplanan Divan-ı Hümayunda, Fatih Sultan Mehmet zamanına kadar padişahlar başkanlık ederken, daha sonra vezir-i azamlar başkanlık etmiştir. Burada neticeye bağlanmayan işler, sadrazamların kendi konaklarında haftanın belirli günlerinde toplanan divanda görüşülürdü. Buna ikindi divanı adı verilirdi. Devletteki tüm terfi, azil, tayin işlemleri sadrazamın emriyle yerine getirilirdi. Sadrazamın karışmadığı tek görev Enderun ile ilgili olanlardır. Padişah seferde değilse, yüksek rütbeli memurların işlerinde padişahtan izin alınırdı. 17. yüzyıla kadar padişahın mutlak vekili olarak görev yapan sadrazamların, bundan sonra görevleri kısıtlanmıştır. Devletin ekonomik işlerini yürüttüklerinden, 5999 akçeye kadar olan tımarları hak sahiplerine dağıtırlardı. Tımarın zeamete ya da zeametin tımara çevrilmesinde padişahın iradesiyle, verilen beratın tuğrası sadrazam tarafından çekilirdi. Sefere padişah çıkmadığı zaman, orduya sadrazam komutanlık ederdi. Seferde bütün işleri yürütürlerdi. Yanlarında hazine ve defterhane kayıtları olur, devlet işlerini buradan idare ederlerdi.

İstanbul'da halkın emniyeti ve temel ihtiyaçları da sadrazamın görevleri arasındaydı. İstanbul kadısının, bostancıbaşı ve yeniçeri ağasının görev yaptığı emniyette, ilk mesul kişi sadrazamdı. Teftişe çıkar, asayişi kontrol ederlerdi. Bunları padişaha rapor ederlerdi. Sadrazamların en önemli görevlerinden birisi de kapıkulu ocaklarının üç ayda bir verilen maaşlarıyla ilgilenmektir. Yeniçerilerin ulufeleri de divanda sadrazamın huzurunda verilirdi.

Sadrazamların iç ve dış halkı denen maiyetleri, kendi besledikleri askeri kuvvetleri vardı. Bunlar kapı halkı olarak bilinirdi. Ayrıca sarayla irtibatı sağlayan görevlileri vardı. Bu kadar fazla maiyetleri olduğundan, masrafları da fazlaydı. Bu yüzden gelir olarak hasları vardı. Ayrıca padişaha gelen haraçlarda, hisseleri bulunurdu. Emekli olduklarında maaş bağlanırdı. Divanda ve seferde sadrazamlar kavuk giyerdi. Bazen kallavi kavuk giyerlerdi. Giysi olarak kumaş üstlük, lokmalık kumaştan iç kaftan giymeleri esastı.

Osmanlı devletinde 1838 yılına kadar sadrazamlık unvanı devam etmiştir. II. Mahmut döneminde yapılan değişikliklerle, sadrazam yerine baş vekil unvanı kullanılmaya başlanmıştır. Bir sene sonra sadrazam unvanına dönüş yapılsa da yeniden 1878 yılında baş vekile dönülmüştür. Bu unvan 1922 yılında Osmanlı Devleti'nin yıkılmasına kadar kullanılmıştır.

Sizden Gelen Sorular / Yorumlar

İlk soruyu siz sormak istermisiniz?

Soru Sor / Yorum Yap

şifre

Çok Okunanlar

Osmanlı Devletini Kim Kurdu?

Osmanlı Devletini Kim Kurdu?

19 Yüzyılda Osmanlı Devleti

19 Yüzyılda Osmanlı Devleti

Popüler İçerikler

Osmanlı Yükselme Dönemi

Osmanlı Yükselme Dönemi

Rodosun Fethi ve Tarihi

Rodosun Fethi ve Tarihi

Handan Sultan

Handan Sultan

İlginizi Çekebilir

Osmanlı Edebiyatı

Osmanlı Edebiyatı

Haber Bülteni

Popüler İçerik

2. Murat Dönemi ve Savaşları

2. Murat Dönemi ve Savaşları

Pargalı İbrahim Hayatı ve Dönemi

Pargalı İbrahim Hayatı ve Dönemi

Yıldırım Beyazıt Dönemi Fetihler

Yıldırım Beyazıt Dönemi Fetihler

Osmanlı Mimarisi Özellikleri ve Eserleri

Osmanlı Mimarisi Özellikleri ve Eserleri

Padişah Macunu Tarifi ve Malzemeleri

Padişah Macunu Tarifi ve Malzemeleri

Güncel

Şehzade Mustafa Hayatı ve Öldürülmesi

Şehzade Mustafa Hayatı ve Öldürülmesi

Güncel

Osman Gazi Hayatı ve Dönemi

Osman Gazi Hayatı ve Dönemi

Güncel

2. Selim Dönemi ve Savaşları

2. Selim Dönemi ve Savaşları

Lale Devrinin Tarihi ve Özellikleri

Lale Devrinin Tarihi ve Özellikleri

Osmanlıda Toprak Sistemi Nasıldı?

Osmanlıda Toprak Sistemi Nasıldı?

1. İbrahim Dönemi ve Savaşları

1. İbrahim Dönemi ve Savaşları

3. Osman Dönemi ve Savaşları

3. Osman Dönemi ve Savaşları

Mihrimah Sultan Hayatı ve Ölümü

Mihrimah Sultan Hayatı ve Ölümü

Kanuni Sultan Süleyman Hayatı ve Ölümü

Kanuni Sultan Süleyman Hayatı ve Ölümü

Balkanlardaki Osmanlı Eserleri

Balkanlardaki Osmanlı Eserleri

Osmanlı Devleti Yükselme Dönemi

Osmanlı Devleti Yükselme Dönemi

Osmanlı İran İlişkileri Nasıldı?

Osmanlı İran İlişkileri Nasıldı?

Osmanlıda Vakıf Nasıl İşletilirdi?

Osmanlıda Vakıf Nasıl İşletilirdi?

Safiye Sultan Hayatı ve Ölümü

Safiye Sultan Hayatı ve Ölümü

3. Selim Dönemi ve Savaşları

3. Selim Dönemi ve Savaşları

Osmanlıda Tımar Sistemi

Osmanlıda Tımar Sistemi

Pir Sultan Abdal Hayatı ve Ölümü

Pir Sultan Abdal Hayatı ve Ölümü

Osmanlı Hukuk Sistemi Nasıl İşliyordu?

Osmanlı Hukuk Sistemi Nasıl İşliyordu?

Kösem Sultan Hayatı ve Dönemi

Kösem Sultan Hayatı ve Dönemi

Abdülmecit Dönemi ve Savaşları

Abdülmecit Dönemi ve Savaşları

Osmanlı Divan Üyeleri

Osmanlı Divan Üyeleri

Hatice Sultan Hayatı ve Dönemi

Hatice Sultan Hayatı ve Dönemi

Osmanlı Devletinin Kuruluşu

Osmanlı Devletinin Kuruluşu

2. Ahmet Dönemi ve Savaşları

2. Ahmet Dönemi ve Savaşları

Sultan Alparslan Hayatı ve Ölümü

Sultan Alparslan Hayatı ve Ölümü

1. Selim Dönemi Fetihler

1. Selim Dönemi Fetihler

Genç Osman Nasıl Öldürüldü

Genç Osman Nasıl Öldürüldü