Osmanlı Edebiyatı
Osmanlı Edebiyatı, 14. Yüzyıl ila 20. Yüzyıl arasındaki Türk Edebiyatını kapsamaktadır. İslamiyet öncesi halihazırdaki zengin edebiyatı olan Türkler, İslamiyet'in kabulü ile Arap ve Fars Edebiyatlarından esinlenerek, bu dillerden aldıkları kelimelerle ve İslami çizgide eserler ortaya çıkarırlar.
Tanzimat Dönemi'ne kadar klasik çizgisinden taviz vermeden İslami ölçülerin baz alındığı bir yapıda kalan ve Tanzimat ile batı edebiyatının etkisi altına giren Osmanlı Edebiyatı 2 ana kategoride incelenebilir: - Klasik Edebiyat (Divan Edebiyatı), Halk Edebiyatı, Tasavvuf Edebiyatı: 14.
Yüzyıldan başlayan Tanzimat'ın ilanına kadar süren altı yüz yıllık zengin bir edebiyat dönemidir.
- Batı Etkisindeki Edebiyat: Tanzimat Edebiyatı
1. TANZİMAT'A KADARKİ DÖNEMDE OSMANLI EDEBİYATI
Klasik Edebiyat (Divan Edebiyatı)
Bu dönem "Divan Edebiyatı" olarak da adlandırılır. Bunun sebebi ise şairlerin şiirlerini "divan" ismini verdikleri defterlere kaydetmeleriydi. Şiirler.
Nazım şekillerine ve konularına göre belli bir düzen içinde divana aktarılırdı. Tamamlanmamış ya da az kategori içeren divanlara da divançe denir.
Bazen şairler, şiirlerini bazı sebeplerden ötürü divana koymazlardı. Örneğin Şehzade Mustafa'nın boğularak öldürülmesinin ardından Taşlıca Yahya ki kendisi aynı zamanda o dönemin üst subaylarından ve Osmanlı Edebiyatı divan şairlerindendir, Şehzade Mustafa için kaleme aldığı mersiyeyi yani ağıtı, divanına kaydetmemiştir.
Bir şairin divanını tamamlaması uzun yıllar, büyük uğraşlar gerektirir.
Yıldırım Bayezid, Şehzade Süleyman Çelebi, I. Mehmed ve özellikle II. Murat ile bazı devlet erkanı, edebiyat çalışmalarına yoğun destek vermişlerdir.
Divan şairleri; Osmanlı Edebiyatı içerisinde aydınlardan oluşan, şehir ve saraylarda boy gösteren, halktan kopuk şairlerdir. Onun içindir ki bu edebiyat türüne, "zümre edebiyatı", "aydın edebiyatı" gibi isimler de takılmıştır.
Divan Edebiyatı özellikleri şu şekilde sıralanabilir. - Eserlerde genel kabul görmüş hatta gelenekselleşmiş kurallar vardır.
- Düz yazı yani nesirden ziyade nazım ağırlıklıdır. Kaside, rubai, gazel, mesnevi, müstezat gibi nazım şekilleri, zengin kafiyeler, aruz vezni ve ölçü olarak da beyitler, biçime ne kadar önem verildiğinin göstergeleridir.
- Aşk teması eserlerin kalbidir.
- Fuzuli, Hayali, Taşlıcalı Yahya, Nabi, Baki gibi divan şairleri Osmanlı Edebiyatı'nda çok önemli yerlere sahiptir. Bu şairler kendi isimlerini kullanmamış olup, kullandıkları bu adlara "mahlas" denmiştir.
- Aşık Çelebi, Evliya Çelebi, Katip Çelebi gibi yazarlar ise nesir türünde eserler veren sanatçılara örnek verilebilir.
Yıldırım Bayezid, Şehzade Süleyman Çelebi, I. Mehmed ve özellikle II. Murad ile bazı devlet erkanı, edebiyat çalışmalarına yoğun destek vermişlerdir. II. Murad kendisi de şair olduğu için edebiyat ve kültür konuları ile bizzat ilgilenmiş, eserlerin anlaşılır sade bir dilde yapılmasını sağlamıştır. Fatih Sultan Mehmet de şairdir ve Osmanlı Edebiyatı'nda divanı olan ilk padişah olarak bilinir.
Halk Edebiyatı
Halk Edebiyatı'nda toplumsal olaylara, doğaya, aşka yer verilir. Dili yalındır Aşık Edebiyatı olarak da adlandırılır. Nedim, Karacaoğlan, Köroğlu, Pir Sultan Abdal bu şairlere edebiyatın önemli isimleridir.
Tasavvuf Edebiyatı
Tekke Edebiyatı olarak da bilinen Tasavvuf Edebiyatı'nda dini konular işlenmekte ve şairler tekkelerde dergahlarda yetişmektedirler. Pir Sultan Abdal, Eflaki Dede, İbrahim Gülşeni gibi şairler Osmanlı Edebiyatı içinde tasavvuf konusunda ün yapmış şairlerdir.
2. TANZİMAT DÖNEMİ EDEBİYATI
Tanzimat Fermanı'nın ilan edilmesiyle batıya açılımın getirdiği etkiler edebiyata da yansımış ve bunun sonucunda daha farklı bir edebiyat dönemine girilmiştir. Roman, makale gibi düz yazı çeşitleri, noktalama işaretleri kullanılmaya başlanmış, kalıplardan uzak özgür bir yapı oluşmuştur. Şinasi, Ziya Paşa, Şemsettin Sami gibi ünlü sanatçılar Osmanlı Edebiyatı Tanzimat Dönemi içinde önemli eserler vermişlerdir.
23.01.2024 06:28:12
Osmanlı Edebiyatı ile ilgili bu madde bir taslaktır. Madde içeriğini geliştirerek Herkese açık dizin kaynağımıza katkıda bulunabilirsiniz. Sayfayı Düzenle
|
