Mehmet'ten sonra tahta çıkan I. Ahmet (1603-1617), padişahlığın Osmanlı soyundan büyük ve aklı başında olanına geçmesi (Ekber ve erşed) usulünü getirdi. Bundan sonra şehzadeler, sancaklara gönderilmeyip sarayda kafes hayatı yaşadılar. Bu durum şehzadelerin devlet yönetiminde bilgi ve deneyim kazanmalarını engelledi. Sarayda öldürülme kaygısı içinde yaşadıklarından, birçoğunun ruh sağlığı bozuldu. I. Ahmet tahta çıktığı sırada, doğuda İran, batıda Avusturya ile savaşlar devam ediyordu. İçte ise Celalî isyanlarının yaşandığı hareketli bir dönem oldu.

III. Mehmet'in son zamanlarında başlayan Osmanlı- İran savaşı, I. Ahmet'in padişah olduğu sırada da devam ediyordu. Hatırlatma: İlk Osmanlı-İran anlaşması AMASYA ANTLAŞMASI 1555 yılında Kanuni Sultan Süleyman zamanında imzalanmıştı. Ancak bu anlaşma çok uzun sürmedi.

Sonucu: FERHAT PAŞA(1. İstanbul) ANTLAŞMASI imzalandı (1590)

Sebebi: Osmanlı Devleti'nin Celali isyanları ile uğraşmasından ve Avusturya ile savaşmasından faydalanan İran'ın saldırıya geçerek daha önce kaybettiği yerleri ele geçirmesi.

Savaş: Osmanlı ordusu Sinan Paşa komutasında Nahcivan üzerinden Revan'a yürüdü. İranlılar Osmanlı ordusunun geçeceği güzergahtaki gıda maddelerini yok ediyorlardı. Yeniçeriler de Van'a dönülmesini istiyorlardı. Osmanlı ordusu kışı Van'da geçirdi. Tebriz'i geri almak için yapılan savaşta Osmanlı ordusu, Şah Abbas'ın ordularını Selmas yörelerinde yendi. Ancak Erzurum Beylerbeyi Sefer Paşa'nın çekilen düşman kuvvetlerini izleyip asıl ordudan ayrılmasını fırsat bilen Şah Abbas, ordu merkezine ani bir saldırıda bulundu. Yenilgiye uğrayan Sinan Paşa önce Van'a, daha sonra da Diyarbakır'a çekildi. Şah Abbas Şirvan, Şemahi ve Gence'yi kolaylıkla ele geçirdi. Osmanlı İmparatorluğu Avrupa'da devam eden Avusturya Savaşı ve iç isyanlarla uğraştığı için İran cephesinde başarılı olamıyordu. Sadrazam Nasuh Paşa, Şah Abbas'ın barış önerisini kabul etti.

KISACA: Bunun üzerine İran, Osmanlı Devleti'ne savaş açtı, Azerbaycan'daki Şirvan ve Gence kaleleri İranlıların eline geçti. Kazandıklarını yeterli gören Safevî Devleti'nin hükümdarı Şah Abbas, barış istedi.

NASUH PAŞA (2. İstanbul) ANTLAŞMASI imzalandı. (1612)

1-Osmanlı Devleti Ferhat Paşa Antlaşması ile aldığı yerleri geri verecekti.

2-Buna karşı İran Osmanlıya her yıl 200 yük ipek vermeyi kabul etti.

1) Osmanlı Devleti'nin böyle bir antlaşmayı kabul etmesinde, Anadolu'daki Celâli İsyanları ve Avrupa'da yapılan savaşlar etkili olmuştur.

2)1612 yılında yapılan Nasuh Paşa antlaşmasıyla dokuz yıl süren Osmanlı İran Savaşı sona erdi.

3)1615 yılına kadar süren barış dönemi Şah Abbas'ın antlaşmayı bozması üzerine sona erdi.

Şah Abbas'ın, her yıl göndermesi gereken 200 yük ipeği göndermemesi üzerine İran'a savaş açıldı (1615). Osmanlı ordusu, Revan'ı kuşattı. Sonunda İran'la barış yapıldı ve eski antlaşma yenilendi ve 200 yük ipek, 100 yüke indirildi. Ancak, yapılan antlaşma I. Ahmet tarafından kabul edilmediği için İran'la savaşa devam edildi.

I. Ahmet, 1617'de öldüğü zaman Osmanlı-İran Savaşı devam ediyordu.

NOT: Yapılan savaşlarda Osmanlılar çok kayıp verdi. Sultan İkinci Osman (Genç Osman) döneminde, Nasuhpaşa antlaşması temel alınarak yapılan Serav antlaşması ile barış tekrar sağlanacaktır (26 Eylül 1618).

HATIRLATMA: Kanuni Sultan Süleyman Macaristan ve Orta Avrupa hakimiyeti yüzünden Avusturya Kralı Ferdinand üzerine seferler düzenlemiş, 1529'da Viyana'yı kuşatmış, 1532'de Almanya seferini yapmış, 1533 yılında da Avusturya ile İSTANBUL ANTLAŞMASI'nı imzalamıştı. Bu antlaşmaya göre; Avusturya kralı protokol bakımından Osmanlı sadrazamına eşit olacak ve Avusturya elinde tuttuğu Macar topraklarına karşılık Osmanlı Devleti'ne vergi verecekti. Sonraki yıllarda Kanuni 1566 yılında ölümüne dek çeşitli defalar Avusturya üzerine gitmişti. AÇIKLAMA: Duraklama döneminde Osmanlı Devleti'nin en çok savaştığı ülke Avusturya'dır.

Sultan Birinci Ahmed tahta geçtiği sırada Avusturya Savaşı devam ediyordu. Osmanlı kuvvetleri Belgrad'dan Budin'e doğru ilerlemekteydi. Peşte (25 Eylül 1604) ve Hatvan kaleleri savaş yapılmadan kolaylıkla ele geçirildi. Osmanlı ordusu ilerleyerek Budin'in kuzeyinde bulunan Vaç kalesini ele geçirdi (16 Ekim 1604). Osmanlı Ordusu, Sultan Birinci Ahmed'in buyruğu üzerine Belgrad üzerinden Budin'e yürüdü. 29 Ağustos 1605'te Estergon kalesi kuşatıldı ve Ciğerdelen kalesi fethedildi. 8 Eylül'de Vişigrad, 19 Eylül'de Saint Thomas (Tepedelen) kaleleri fethedildi. 3 Ekim 1605'te ise Estergon kalesi teslim alındı. Osmanlılarda, Avusturyalılarda art arda yapılan bunca savaştan dolayı sosyal ve ekonomik yönden çok yıpranmışlardı. Daha önce yapılan barış görüşmelerinden bir sonuç çıkmamıştı.

Ancak 11 Kasım 1606'da Estergon-Komorin arasında Zitva suyunun Tuna Irmağına döküldüğü yerde imzalanan Zitvatoruk antlaşmasıyla barış sağlandı.

KISACA: III. Mehmetten sonra padişah olan I. Ahmet zamanında da savaş devam etti. Osmanlılar 1605'te Vişegrat ve Estergon alındı. Bu başarılar sonucu Eflâk, Boğdan ve Erdel beyleri yeniden Osmanlı egemenliğini tanıdılar. Macaristan Krallığı, Erdel beyine verildi. Osmanlı Devleti'nin kazandığı başarılar sonucu yalnız kalan Avusturya barış istedi.

1-Savaş sırasında alınan Eğri, Kanije ve Estergon kaleleri Osmanlılarda kalacak, Rop ve Koman kaleleri Avusturyalılarda kalacaktı.

2-Avusturya, her yıl ödediği 30.000 altın vergi yerine, bir defaya mahsus olmak üzeri 200.000 kuruş ödeyecek.

3-Avusturya kralı, protokol bakımından Osmanlı padişahına eşit sayılacaktı.

4-Osmanlı padişahı Avusturya İmparatoruna Roma İmparatoru (Cesar) unvanıyla hitap edecek, her üç yılda bir karşılıklı armağanlar gönderilecekti. Önemi:

1) Osmanlı Devleti'nin 1533 İstanbul Antlaşması ile kazandığı Avusturya karşısındaki üstünlüğü ve yaptırım gücü sona erdi.

2) Avusturya, Osmanlı Devleti ile eşit duruma geldi. Böylece Osmanlı Devleti'nin Avrupa ülkeleriyle hukuki eşitliği başladı.

3) Savaşların uzamasında doğuda İran'la savaşların başlaması (160 -1612), içeride Celali isyanlarıyla uğraşılması ve Avusturyalıların hafif ateşli silahlar kullanmaları etkili oldu.

4) Osmanlı Devleti, bir kısım topraklar kazanmışsa da askeri ve malî alanlarda sarsıntıya uğramıştır.

5) Osmanlı Devleti ilk kez bir antlaşma ile savaş tazminatı almıştır.

NOT: Lehistan ile Osmanlı Devleti arasındaki ilk ilişkiler II. Murat Dönemi'nde başlamıştır. İki devlet arasında genellikle iyi ilişkiler kurulmuş, 1575 - 1587 yılları arasında Lehistan Osmanlı himayesi altında kalmıştır. Ancak XVII. Yüzyılda iki devlet arasında savaşlar yaşanmıştır.

Lehistan 1575 yılında Osmanlı himayesine alınmıştı. 1587'de Osmanlı himayesinden çıkan Lehistan, Osmanlı egemenliğindeki Eflâk, Boğdan ve Erdel'e saldırdı. Böylece Osmanlı-Lehistan ilişkileri bozuldu. Bosna valisi İskender Paşanın, Eflâk ve Boğdan kuvvetleriyle birlikte harekete geçmesi üzerine, Lehistan barış istedi. Lehistan'ın isteği üzerine iki ülke arasında barış yapıldı (1617).

Buna göre;

1-Lehliler, Kırım Kazaklarını Özi (Dinyeper) ırmağından Karadeniz'e çıkarmamayı ve Erdel, Boğdan işlerine müdahale etmemeyi.

2-Osmanlılar da Tatarlara akın yaptırmamayı taahhüt etmişlerdi.